Qarnigii 21aad Qabyaaladii waxay ku Hadhay Buhoodle iyo Lascanood.

Alle ha u naxariistee Abwaan Cabdillahi Suldaan Timacade isagoo hab suugaaneed u sheegaya Dadka ku dhaqma kala qoqobka, jilib jilibka, Reer reerka, Qabiil jeclaysiga iyo Qabiil necbaysigu in aanay waligood horumar gaadhayn
waligoodna aanay u suurto gali Karin inay caalamka la jaanqaadaan wuxu yidhi:

Intaad Reer Saxardiidiyo

Reer Sarreeye Dubeeyiyo

Reer Samaale tihiin ee

Suldaan Caarshe ogaa iyo

Cuqaashii San Qalloociyo

Subax kiina casheeyaa

idin seexinayaan

Sallaan aad ka baxdaaniyo

Salka meel aad dhigtaan

Sacabkoo tima yeeshiyo

Saabuun xoor laga waayiyo

Waa dameer san madowoo

Sina loo arki maayoo

Waanay suurta gelayn.

Waa qarnigii 21aad: Hadii aad tahay shakhsi si maalinle ah ula la socda uguna xidhan Saxaafada Kala duwan ee Somaliyed Sida Warbaahinta Maqalka iyo Muuqaalka ah (Television), Warbaahinta Maqalka oo kali ah( Idaacad), Wargeysyada(Jaraa’idada) iyo Mareegaha (Website) Somaliyeedba bal u fiirso Hadii aad aragto Waxgarad, Oday ama wiil dhalinyaro ah oo ka hadlaya qaybahaa kale duwan ee warbaahinta oo Hadalkiisa si xarago leh ugu celcelinaya qabiil jeclaysi ama Qabiil Necbaysi, Colaad iyo dagaal waxa xaqiiq ah inuu kasoo jeedo Gobolada Buhodle iyo Laascanood waana Qaaciido dhab ah.

Waa Qarnigii 21aad: Waa qarnigii wax wada qabsiga, Walaalnimada, Qaranimada Horumarka, Nabada lana ogaaday in qaranku ka muhiimsan yahay Qabiilka aduunkana lagu dhaqi karo Hab Qaran ee aan lagu dhaqi Karin Hab Qabiil Hadaba Beelaha Buhoodle iyo Laascaanood waxaad ka murugoonaysaa sida ay carabka ugu balaadhinayaan Naxliga Qabyaalada taasi waxay cadayn dhab ah u tahay In ay ka dib dhaceen Gobolada Somaliland iyo Caalamka kaleb.

Waa Qarnigii 21aad: Umada Somaliyed intooda Sharafta leh waxay iska ilaaliyaan kana dhawrsadaan ku dhawaaqiska Magacyada qabaa’ilka xataa Hadii arinta laga hadlayaa ay tahay mid ku salaysan Qabiil Dadka aan Naxligu ku beernayn waxay u dhigaan Hadalkooda si kale oo sarbeebaysan ama maldahan Sida Beelaha Awdal, Beesha Hargeisa, Beesha Burco, Beesha Berbera IWM. Ogaw Nin qabyaalad heensaynayaa guul ma haybsado

Waa Qarnigii 21aad: Intiina Caqliga badan leh waad ogaateen in qabyaaladu ay tahay waxa Somali sidaa u galay ee burburiyay kana reebay Caalamka, inta qabiil niyada lagu hayana aan la gaadhi Karin lalana tartami Karin Beesha Caalamka, Hadaba waxaa si cadaan ah u muuqda oo marag ma doon ah in Gobolada Buhodle iyo Laascanood ay Gobolada kale ee somaliland ka dib dhaceen mudo badan, Hadii ay Caafimaad Noqoto, Hadii ay waxbarasho noqoto, Hadii ay Ilbaxnimo noqoto, Hadii ay horumar noqoto intaaba umada way ka dib dhaceen, Maxaase ugu wacan baad u malaynaysaa? Jawaabta ka dhex baadho Maansadan uu tiriyay Faarax Cawil Jaamac Qarnigii 20aad 1997kii.

Haantaba guntoo laga unkaa, garasho weeyaane

Girgir loo sameeyiyo hadhuub, guudka laga saaro

Maskax godol leh baa laga dhaxloo, gudatey hawshaase,

Haddayse guuli kaa maqantahiyo, horumar aad gaadho

Garaadkaaga weyddii waxay, gocato laabtaadu.

Guntin Canabah Ciin lagu go'oo, guba calooshaada

Waxaad geliso ciiddaa dhulkana, kaaga soo go'a'e

Hadba geedki aad beerataad, goosataa abide,

Girristaad afaysana marbaad, Gool ku qalataaye

Guuyona waxaad dhaqato baa, goonni kuu noqone

Hadba dumarka taad guursataa, gaaridood tahaye

Gogoshana middaad seexataad, gama' ka doontaaye

Waxaad galabsataabaad ifkana, gaar u heleysaaye

Gefna waxaad samaysaa qabriga, kuugu soo geli.

Waa qarnigii 21aad: Beelaha Buhodle iyo Laascanood waxaa dib u dhigay Odayaashooda, Waxgaradkooda, Dhalinyartooda, Aqoonyahankooda iyo Qurbajoogooda inyar oo caafimaad qabta mooyaane waxay dhamaantood ku heshiiyaan iskuna raacaan fikirka taban ee dib u dhaca horseeda, Wasiirka Warfaafinta Somaliland Axmed Cabdi Xaabsade isagoo la hadlaya waxgaradka iyo Aqoonyahanka Buuhoodle iyo Laascaanood waxa uu yidhi Hadalkan Dhaxal galka ah Qabiil na Qabiil ma gumaysato ee Caruurtiina cuqdad, Cudur iyo Naxli haku beerina.

Waa qarnigii 21aad: Gobolada laascanood iyo Buhoodle oo dawladii kali taliye Siyaad Barre aanay ka soo gaadhin wax khasaare ama burbur ahi waxaa hubaal ah in ay dib u socdaan Halka Gobolada Kale ee somaliland oo burbur laxaadleh ku habasaday ay hadana kasoo kabteen oo hore u talaabsanayaan Saacad kasta, Maalin kasta, Sanad kasta , Maaha in Dawlada Somaliland hagratay ama ka gaabisay inay wax u qabato Gobolada Buhodle iyo Laascanood ee si gaar ah ayayba u naasnuujisaa Balse waxa la hadhay dadkiisa oo fikirka qaldan qaata una hayaama qarni ka hor ama Gaadhi Gaadhi saartii, wakhtiigii qabaailka, iyo Wakhtigii colaadaha ee geela iyo dhulka la kala boobayay.

Gabaygan Hoose oo uu tiriyay alle ha u naxariistee Abwaan Cadillahi suldaan Timacade 1960 oo ay kasoo wareegtay Nus qarni wuxu si cad oo aan madmadaw lahayn tiriig ugu ifinayaa Qabyaalada iyo Midhaha laga goosto iyo dib u dhaca ay u horseeda bulshada ku sifawda Nidaamka qabaliga ah waxaanu yidhi:

Dul iyo hoosba waan ugu dhigay waa dixdhagaxeede

Anuunbaa damqanayee dhaguhu uma daloolaane

Dadkaan la hadlayaa baan lahayn dux iyo iimaane

Bal inay dalfoof tahay caqliga dooni laga saaray

Wixii hore usoo daashaday bay degashanaysaaye

Doc hadday u wada jeedsatooy dhowrto danaheeda

Ooy duul walaala ah tahay ooy duunka ka heshiiso

Dadka kama yaraateene ways dabar jaraysaaye

Dubba madaxa wayskala dhacdaa daa'in abidkiise

Goortay is wada dooxatay baa daad u soo geliye

Ubadkiinii waad daadiseen waana dubateene

Dubaaxdiisii waad wada canteen duhur dharaareede

Dariiq toosan Soomaaliyey waa lagaa deyeye

Darajada Ilaahay ninkii doonayaa hela e

Nin ka duday distoorkioy waxyiga diinti ka carrowye

Dugsi malaha qabyaaladi waxay dumiso mooyaane

Hadaynaan xumaanta iyo dilkiyo daynin kala qaadka

Dibaddaan ka joognaa sharciga daacadda Ilaahe

Danbarkeedu waa Jahannama iyo dogobkii naareede

Dugsi ma leh qabyaaladi waxay dumiso mooyaane

Dir dir la isu laayiyo intaan weerar daba joogno

Ooy dumarku weerkii sitaan danabadii waayey

Uu sida dureemada u yaal meydku dibaddiinna

Wallee doogsan maysaan haddaad dunida joogtaane

Dugsi male qabyaaladi waxay dumiso mooyaane

Waa qarnigii 21aad: Hadii aad dhagaysato Dood dhex maraysa Laba Wax garad oo kasoo kala Jeeda Sool iyo Awdal waxaad arki Waxgaradka Sool waxa uu doodiisa ku salaynayaa Naxli, Colaad, Caadifad, Qabiil, Aflagaado IWM, Halka Waxgaradka Awdal uu doodiisa ku salaynayo Cilmi, Degenaan, Nabad, Horumar, Waxbarasho, Caafimaad, Wax wada qabsi IWM. Ogaw Nin qabyaalad beertoow wanaag kuuma soo baxo

Waa qarnigii 21aad: Hadii aad dhagaysanayso ama aad daawanayso amaba aad booqato Mareeg kasoo jeeda Laascaanood ama buhoodle wariyayaasha ka hawl galayaa waxay dadkooda ku Wacyi galiyaan Dagaal, Qabyaalad IWM. Waxaanay baahiyaan Warar kutirikuteen ah oo aan sal iyo raad toona lahayn bulshada Naxli ku dhex beeraya colaadna hurinaya.

Waa qarnigii 21aad : Jabhadihii Caalamka dhamaantood Hubkii ayay dhigeen waxaanay ogaadeen in aanay Faaiido ka gaadhayn Jabahadaynta khasaare mooyaane ONLF oo ugu danbaysay ayaa isku dhiibtay Ethiopia ogolaatayna in ay wax la qabsato shacabka Ethiopia Halka Beelaha Laascanood iyo Buhoodle ay qarnigii 21 aad ay jabhadaynayaan oo qoriga qaateen ,

Alle ha u naxariiste Abwaan Abdillahi Suldaan Timacade Mar kale isagoo isbarbardhigaya Horumarka aduunku u ku talaabsaday iyo halka ay wax kasoo bilaabeen bilaabeen, Quwadooda, Hiigsigooda, Himiladooda, iyo Hamigoodaba iyo Sida ay somalidu uga dib dhaceen bulshada Caalamkana waxa uu yidhi:

dawladahani laga qayliyee qaaq wax kaga siiyay

nin waliba marbuu qaadan jiray qanso iyo leebe

qorfo iyo marbuu seexan jiray qalanqal hoosteede

hayeeshee quluub wada jirtaa qaniya sheekhoowe

qalalaase meel lagu lumiyo qaylo iyo oohin

qorraxdii dhacdaba teenu way kala qaxaysaaye

qod la riday qudhaanjada gashaa qoob dad wow halise

hadduu geed qalaalo roobku waa u qamac kaliileede

dirxiga qudhunku uma soo uree waabu quudsadaye

qabaa'iil iyo jeero la naco qaadkan lagu waashay!

qasti jeeroy wada yeelatoo qawlka ku heshiiso

qabyo weeye Somalidaay qiiradaadaniye

nin qalbi la' quraan ka u akhriyay qaaf dhe ku haraadye

kutubtaa sidii lagu qarridhay qiil la' aakhiro'e

qayrkii ka hadhe waa ninkii qalay walaalkiiye

Waa qarnigii 21aad:Dawlada Somaliland oo kala dhex dhigtay Ciidan qaran Beesha Buhodle iyo Qorlugud oo barkado isku dilay mudo ka hor ayay Beesha Buhodle u fasiratay in in ciidanka qaranku ka hiilinayaan oo u hiilinayaan Beesha Qorilugud waliba weerar Gaadmo ahna kusoo qaadeen Ciidanka Qaranka Somaliland dhawr jeer. Munaafaqad darteedna waxay caalamka u sheegeen in ay Somaliland Xasuuq u gaysanayso, Xaqiiqada marka laga hadlana Ciidanka qaranka iyo Dawlada Somaliland ba iyaga ayay u hiiliyeen Sobobtoo ah Go’aankii ay soo saartay Ergadii kala dhex gashay oo iskugu jirtay Siyaasiyin, Culimo iyo aqoonyahay ayaa waxaa lagu ansixiyay in kalshaale la wada Dago waxaana ku gacansaydhay Beesha Buhodle Ergada oo Go’aankeeda la diidaana waa baadil cad iyo Xaqdaro Balse Beesha Buhodle way isku raaceen Mawqifkaas iyo ku gacansaydhida Ergada.

Qoraalkaygan oo aanan uga dan lahayn dhaleecayn iyo Aflagaado Balse ah Sixid, Tilmaan iyo Toosin waxaan kusoo gabagabaynayaa Waxgaradka, Salaadinta, Aqoonyahanka, Dhalinyarta Gobolada Buhodle iyo Laascanood Dadkiina Wax la qabsada, ka shaqeeya Wanaaga iyo Samaha, ka fogaada Xumaanta iyo Xiqdiga, ku fikira Horumarka iyo Nabada, ha u horseedina dadkiina Dagaal, Colaad ,Qax, Hiigsada horumarka, Ku sifooba wax wada qabsiga iyo Iskaashiga, ka digtoonaada u kala dabqaadida iyo isku dirka Maamulka Puntland iyo Dawlada Somaliland waxaan qoraalkayga kusoo afmeerayaa Maansadan Waanada ah iyo tilmaanta saxdaa ah ee uu tiriyay Alle Ha u naxariiste Ibrahim Gadhle Bal midhahan Cajiibka ah adna fasiro kuna dhaqan ficilada ay tilmaamayso.

Maskaxdaadu yay noqon,

Maqal lagula leeyahay,

Yaan toban muftaax iyo,

Lagu furan masaabiir,

Waxaad shalayto mudatiyo,

Mahadhada xusuusnoow,

Halkii qorigu kaa muday,

Mar labaad lugtaadiyo,

Cagtu yaanay kula marin,

Midigtaadu yey noqon,

Mid tolkeed u muruq weyn,

Murjinkaagu yuu noqon,

Magli dila walaalkii,

Magacaagu yuu noqon,

Mid xumaan ka marag-kaca,

Sida macawisaa qaar,

Ninba maalin yuu xidhan,

Hadba kii muraadle ah,

Hawga dhigin maqaar-saar,

Mar waxaad dhandhamisiyo,

Mijin qaada haw dhiman,

Hana talin masiibiyo,

Wax makhluuqa kala dila

Wixii dhib ah ee qoraalkayga ku sugan Danbi dhaaf ayaan alle subxana watacalaa ka baryayaa Wixii wanaag ah ee ku sugan qoraalkaygana waxaan alle ka baryayaa inuu iigu badalo Naxariis iyo Danbi dhaaf.

Fuaad Abdillahi Hassan

Fuaad_phy@hotmail.com

Hargeisa, Somaliland