Haldoorka Sacad Muse iyo Ciise Muse miyay garan waayeen intii ay garteen kuwa Hawiye iyo Raxanweyn!

Waan ka cudur daaranayaa inaan kusoo Celceliyo, aan  magacdhabo ama aan kusoo halqabsado  beelo Somaliyed,raali galin ayaanan ka bixinayaa. Anigoon jeclayn inaan warbaahinta Kuso bandhigo  arimo la xidhiidha Qabiil, hadana Maahmaaha carabi ah waxay tidhaa "Hashu Haday durduriso, Aarankana maxaad u malayn" Salaadiintii iyo aqoonyahankii ayaynu shaashadaha ama wargeysyada maalin walba ka daalacanaa, iyagoo ku xariirtamaya, Hadaanu nahay reer hebel; Anigoon marnaba jeclayn dhabahaa ama sifahaa dadka noocaas ah, inaan

ka dhigto garawshiyo ama qiil
mar Labaad raali galin ayaan bixinayaa.  Qalinkayga iyo Maskaxdayda oo aan u adeegsan jiray Taariikhda, Suugaanta, Horumarka, Nabada , Dawladnimada Somaliland iyana xaal baan siinayaa.

1980 ilaa horaantii 1991 Beesha Isaaq waxay mucaarad xoogan kala hor yimaadeen Xukuumadii Siyaad Bare iyago ka cabanayay Jid aan la mahadin  oo ku salaysnaa cadaalad daro, Qabyaalad,Faquuqid, jidh dil, Cabudhin, Cagajuglayn si gaar ah loogu bartilmameedsaday, xataa heer ay gaadhay dadkii maatida ahaa ee Muqdisho daganaa in inta guryaha laga soo uruuriyo loo xasuuqay Hayb ahaan iyo waa Isaaq.

 Xaruntii Wasaarada Boosaha Dawladii Siyaad Bare waxaa lagu qabtay Shir loogu yeedhay "Shirka Samadoonka Somaliyed" Abaabulka shirkaas waxaa loo xilsaaray koox afmiishaaro ah oo laga soo uruuriyay madaxtooyada, waxaana si qarsoodi loogu daray xubno NSS oo lagu kalsoonaa. Goobta shirka waxaa lagu martiqaaday dad leh aqoonyahan, Salaadiin, iyo haldoor oo la sheegay inay matalaan Dhamaan beelaha Somaliyed, balse qof isaaq ah laguma martiqaadin, Ujeedada shirku waxa lagu sheegay  sidii la iskugu soo dhawayn lahaa beelaha somaliyed loona heshiisin lahaa, lakin ujeedada dhabta ah ee dadban waxay ahayd in Isaaq la faquuqo.

Xaashi Weheliye Maalin IHN oo ka mid ahaa Odayaashii  matalayay Beesha Hawiye (Murursade) wuxu fahmay Ujeedada dadban ee  shirka markuu madasha ka waayay Haldoorkii iyo Odayaashii Isaaq,  kadib  wuxu yidhi  "Shir ay beelaha  Isaaq ka maqan yihiin Shir Somaliyed maahee, wuxu la mid yahay salaad bilaa faatixo la tukaday ama  geedo la tiriyay oo Yaaq laga reebay". Hadalkaas dood baa ka dhalatay, tiraabtaas xaqa ahayd ee  Xaashi Weheliye  waxay dhabarjab ku riday Ujeedooyinkii iyo shirqooladii shirka looga dan lahaa oo salka ku hayay  Isaaq lagu go'doomiyo ama lagu faquuqo.

Sheekaba sheekay keentaaye,  aan dhacdo kale kuugu lamaaneeyo midaa horee , Adna  haka dagdagin gundhaca iyo biyo dhaca maqaalkayga ama Ujeedada guud ee ka danbaysa.

Wakhtigii siyaad bare waxaa jiray in afti been abuur ah lagu dooran jiray 171 xildihbaan oo ah musharaxiinta xisbiga Hantiwadaaga Somaliyed, warbaahintana laga yeedhin jiray.  171 xildhibaan marka afti been abuur ah lagu ansixiyo, waxaa xaga danbe lagaga dari jiray lix xildhibaan oo qaybaha bulshada somaliyed oo dhan lagasoo xuli jiray kuwaasoo Siyaad Bare ku tilmaami jiray inay yihiin xubnaha jidhkiisa ugu muhiimsan sida  Maskaxda, Beerka, Midigta,Wadnaha, Dhuuxa  iyo hawlbawlaha. Sanadkii1985 Lixdii Xildhibaan ee liiska xaga danbe lagaga dari jiray  waxaa kali ah oo uu siyaad bare usoo  xushay niman reer Koonfur ah  oo aan cid kale badhxin,Munaasibadii dhaarinta ayuu Xasan Sheekh Ibrahin (Raxanweyn) wuxu kaftan ahaan ugu yidhi Siyad Bare "Jaale Madaxweyne Saw ma haboonayn, in nin Isaaq ahi ka mid noqdo Lixda Xildhibaan "

Taariikhdu waayo badanaa, maxay kolba dhinac isku rogaysaaa, dhacdo  hore loo arkay ayaa soo noqonaysa,  ugu badnaan natiijada dhacdadaasi waxay ku xidhnaanaysaa hadba sida uu u maareeyo jiluhu oo uu ku kasban karo dhaleecayn ama sharaf midkood. Labadaa dhacdo ee   kor ku xusan  waxaan usoo dheegtay , Beelaha Sacad Muse iyo Ciise Muse waxay dhawaan qabsadeen shir ay ku magaacaabeen Gudi ka kooban 17 xubnood oo ay ugu yeedheen inay Matalaan Beelaha Habar Awal, Gudidaasi faqad waxay ka kala socdeen uun laba beelood aan kor ku xusnay oo aan cid kale lagu madhxin, sideed ka mid ah waxay ka socdeen Beesha Ciise Muuse halka sagaalka kalena ka socdeen Sacad Muuse. 

Waa talaabo horumar horena  loo qaaday in Sacad Muse iyo Ciise Muse  aayahooda ka tashadaan oo wax wada qabsadaaan, In ay Gudi doortaana waa arin loo baahnaa, sidoo kale inay shir qabsadaan oo ay wadaagaan afkaar iyo talobixin habkii loo hor marin lahaa labada beelood ma xuma, Laakiin waxaa qalad ah  inay sheegtaan  matalaada Beelaha Habar Awal, waxaana u haboonayd  in shirka iyo Gudida ay doorteenba ku koobaan Matalaada  Labada Beelood ee Sacad Muse iyo Ciise Muuse.

Waxase kasii qurux badnayd oo ka sharaf badnayd Madashaa sheekh iyo shariifkuba ku kulmeen ee ay iskugu yimaadeen Beelaha Sacad Muse iyo Ciise Muuse, kuna sheeganayeen  Matalaada Guud ahaan Habar Awal, in laga dhex helo Geesi kali ah oo Garta intii hawiye gartay, deedafeeyana shirkaasi cod dheerna ku qayliya " Shir Lix beelood oo Subeer Awal ah ka maqan yihiin shir Habar Awal maaha"  wacnaydaase nin kali ah oo sidii Qareenkii raxanweyn yidhaa "Malaha Ilmaadeerayaal waxaa wanagsanaan lahayd,  inagoo Gudidan beelaha  kale ee Habar Awal badh kaga soo darna" 

Dhici waydayse oo nin kali ah ma odhan waar horta walaalaheen meeyay ? la ismana waydiin Subeer Awal ma labuu dhalay mise Sideed?  Habar Awal ma laba beelood baa mise waa Sideed beelood oo mid walba gaar u taagan yahay ? Garasho la'aani ma jirin, Ilawshiyana ma jirin, waxayse u badan tahay uun badheedh iyo " Doqon Usha garabka u gali haday garan waydo Goga u gali"

Sidaan hore usoo sheegnay  shirkaasi  waxa lagu Doortay Gudi ka kooban 17 Xubnood oo lagu sheegay inay matalaan Beelaha Habar Awal, waxaa kale oo lagu ansixiyay Xeerar. Waxaase Shirka, Gudida la doortay iyo Xeerarka la ansixiyayba daba yaal waydiimahan :-

1.      Suldaanka Habar Awal Suldaan Xasan Suldaan Cabdiraxmaan, marka uu Idaacadaha iyo wargeysyada ka sheeganayo Suldaanka Guud ee Habar Awal  ma waxuu u jeedaa, waxaan ahay Suldaan Sacad Muse iyo Ciise Muuse, sida laga dheehan karo Hadaladiisa ama khudbadihiisa tusaale aan usoo qaadan karno khudbadiisii  ugu danbeysay Madashiii dhawaan ay ay beelaha sacad Muse iyo Ciise Muse ku kulmeen Hotel Xaraf.

2.     Gudidada  lagu doortay Madashaasi  miyay matali karaan mase ku hadli karaan Codka beelaha kale ee Habar Awal ee aan iyaga  lagu martiqaadin Madashii lagu doortay gudida lagu sheegay inay Matalaan Habar Awal.

3.     Qodobada ama xeerarka lagu ansixiyay shirkaasi ma yihiin qaar xakamayn kara beelaha kale ee Habar Awal oo aan u codayn, waxba kala socon, afkaar iyo talona aan ku lahayn qodobada iyo xeerarka  shirkaas lagu ansixiyay.  

Suldaanka Habar Awal waxaa u wanaaagsan una sharaf badan inuu shaaca ka qaado xaqiijiyana inuu kaliya matalo Ciise Muse iyo Sacad Muse, si ay beelaha kale ee habar Awal xaqooda u doontaan una doortaan Suldaan Guud oo Metela iyo inuu ilaaliyo sharaftii, dhexnimadii iyo kartidii lagu yaqaanay qoyska uu kasoo jeedo ee Saldanada Habar Awal taasi oo aanu dhabadeedii hayn. 

Beelaha Habar Awal marka  aanay ku jirin labada Beelood ee shirka dhawaan ku qabsaday Hotel Xaraf oo kala ah  Celi Muuse,  Cabdi muuse, Cabdalle Muuse, Afgaab Muuse, Cigale Muuse, Cumar Muuse, waxay meeqaam iyo sharaf ku leeyihiin, kuna filiqsan yihiin Ethiopia, Somaliland, Djibouti. Beelahan waxay qayb wayn ku lahaayeen Maalkoodii iyo Naftoodiina u hureen  Halgankii iyo Dhisitaankii Somaliland iyagoo xubno muhiim ah iyo Saamiba ku lahaa Shirarweynayaashii  lagusoo dhisay Somaliland kana mid ahaa  Ergooyinkii Axdi qarameedka Somaliland, Balse maanta sida dhacday ee aynu shirkii Hotel Xaraf  ka dhadhansan karno , ay  Beelaha Sacad Muuse iyo Ciise Muuse  isku raaceen in ay  ku qadhaabtaan afkana u dhigtaan Magacii Beelaha Habar Awal oo dhan saamigii beelaha kalena u qaybsadaan si badheedh ah . 

 Beelaha kale ee Habar Awal maaha qaar xaqooda iyo saamigooda ceeryaan lagu qarin karo,  hadii aan tusaale usoo qaadano meeqaamka Ethiopia beeshu ku leedahay  waxaan ka xusi karnaa kaalinta uu ku lahaana aynu dhamaanteen ognahay Dr. C/majid Xuseen IHUN, wuxuu ahaa siyaasiyiintii soo Marta kililka 5aad kii ugu miisaanka waynaa. Wuxuu wasiir ka noqday sadex wasaaradood oo heer federal ah. Ugu danbayntiina wuxuu ahaa safiirka Ethiopia u fadhiya UN-ta. Dr. C/majid wuxuu ahaa oo kale gudoomiyii ururkii Leegada iyo ururka hada haya talada Deegaanka Somalida Ethiopia (Killilka). 

Guntii iyo Gabagabadii; Shirkaa Sacad Muse iyo Ciise Muuse kadib waxay wax iiga baxeen Maqaal aan akhriyay mudo ka hor, laguna daabacay qaar ka mid ah dagalada somaliland oo uu qoray nin la yidhaa Qurbajoog, qoraalkaasi oo waxyaabo badan ka hadlayay  Ujeedadiisa guud waxay u dhignayd  in "Beelaha Cududa Habar Yonis ay tabantaabiyaan soona saareen, korna usoo qaadeen  Beelahii yar yaraa ee Ilma Care Siciid, halka  Beelihii kale ee Habar Awal oo la dhashay Sacad Muse iyo Ciise Muuse ay tirsanayaan Garab La'aan" 

Waxaan rajaynayaa in badan oo akhristayaasha ah inay ka garaabi doonaan maqaalkan, Wixii gef ah ee ku jirana ilaahay ayaan danbi dhaaf waydiisanayaa. ALAA MAHAD LEH.

Fu'aad Abdillahi Hassan

Fuaad_phy@hotmail.com

Hargeisa, Somaliland.